Musea en digitalisering: het laatste nieuws

De digitally ambitious zijn nieuwe kennispartners binnen de Museumvereniging: de digitale “oren en ogen” van de museumsector. Je bent op de hoogte van de laatste ontwikkelingen, de nieuwste digitale technologieën en hebt een neus voor innovatie.

Deze kennispartners houden de Digitale Wegwijzer (lancering medio januari) samen met de Museumvereniging actueel en dragen zo een steentje bij aan een toekomstbestendige museumsector. Dankzij jou kunnen musea blijven doen waar ze goed in zijn: erfgoed delen. Ook in een snel veranderende wereld.

Hoe werkt het?
Het kennispartnerschap wordt voorgezeten door Aylin Beijersbergen, beleidsmedewerker Museumvereniging. De digitally ambitious communiceren via een nader te bepalen online platform om doorlopend in contact en op de hoogte te blijven. De voorzitter actualiseert de Digitale Wegwijzer, op basis van de updates die gedeeld worden in het online platform. Denk aan toevoegen van (inter)nationale en (sector overstijgende) best practices en hulpmiddelen. Eén keer per kwartaal worden de thema’s in de wegwijzer inhoudelijk bijgewerkt door afgevaardigden van de digitally ambitious. De werkgroep Digitalisering & Innovatie heeft een uitvoeringsagenda bij de wegwijzer opgesteld, die als basis dient voor de digitally ambitious.

Daarnaast faciliteert de Museumvereniging twee keer per jaar een digitally ambitious meet-up: een netwerkbijeenkomst voor de kennispartners met een inspirerend inhoudelijk programma.

Wie ben jij?
Je werkt in een museum of andere culturele instelling of bent juist werkzaam in de digitale sector.

Stap je in?
Meld je aan via abeijersbergen@museumvereniging.nl en word digitale kennispartner!

Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en het Netwerk Digitaal Erfgoed lanceerden op donderdag 28 november de Nationale Strategie Digitaal Erfgoed 2025-2028. De Nationale Strategie richt zich nadrukkelijker op erfgoed uit het hele Koninkrijk en op immaterieel erfgoed, oral history en verhalen.

In samenwerking met toonaangevende mediakunstenaars, musea en diverse netwerken rondde LI-MA het project Infrastructuur duurzame toegankelijkheid digitale kunst succesvol af. Dit initiatief, gesteund door partners als het Netwerk voor Digitaal Erfgoed (NDE) en de Stichting Behoud Moderne Kunst (SBMK), richt zich op het veiligstellen van digitale kunstwerken in Nederlandse collecties en het versterken van de benodigde kennis om deze werken voor de lange termijn te conserveren.

Met dit beleid is het museum in staat om de collecties, documentatie en archieven zo open mogelijk te maken, terwijl persoonlijke of gevoelige gegevens beschermd worden. Dit zorgt ervoor dat het Rijksmuseum een schat aan informatie beter beschikbaar kan stellen.

Netwerk Digitaal Erfgoed is gestart met verschillende datawerkplaatsen om je erfgoedinformatie tot een hoger niveau te tillen. De ondersteuning biedt een breed scala aan diensten: van het analyseren van de mate van vervuiling tot het vervangen van je eigen trefwoorden door termen die verbinding met andere collecties mogelijk maken. Dit alles wordt in de bredere context geplaatst: wie wil je bereiken met je digitale collectie?

Hoe helpen out-of-commerce-regelingen om erfgoedcollecties online beschikbaar te stellen? Maarten Zeinstra legt het uit

Met dank aan de werkgroep Digitalisering & Innovatie, brengen we in de digitale wegwijzer samen met de digitally ambitious – professionals uit zowel het museale- als het digitale werkveld – in kaart wat digitale transformatie betekent voor de museumsector. We bouwen voort op de inzichten van Netwerk Digitaal Erfgoed (NDE) en DEN, kennisinstituut voor cultuur & digitale transformatie.

Laagdrempelige kennisdeling is het doel: van elkaar leren en niet opnieuw het wiel uitvinden. We voeden je met achtergrondinformatie en nieuwe inzichten en bieden je handige toolkits om zelf mee aan de slag te gaan.

Dit hebben we verdeeld over drie onderwerpen: digitaal collectiebeheer, digitale interactie en digitale bedrijfsvoering.

Ieder onderwerp focust op de belangrijkste ontwikkelingen die op hun beurt weer voorzien van zijn van best practices; succesvolle projecten en bewezen strategieën van musea die je voorgingen. Het zijn geen kant-en-klare oplossingen, maar waardevolle inzichten en inspiratiebronnen.

De digitale wegwijzer wordt bovendien doorlopend up to date gehouden, waardoor je altijd op de hoogte bent van actuele ontwikkelingen voor jouw praktijk.

Museale beheerders van de rijkscollectie (rijksmusea) moeten blijven investeren in de cyberveiligheid. De meerderheid heeft al maatregelen getroffen om zich te beschermen tegen cyberdreigingen.

Toch is het belangrijk dat zaken als actuele informatiebeveiliging en opleiding en bewustwording van medewerkers continu aandacht krijgen, willen musea weerbaar zijn en blijven voor cyberdreigingen. Dat stelt de Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed in een factsheet over de cyberveiligheid bij rijksmusea.

We zijn verheugd om aan te kondigen dat de Museumvereniging een partner is geworden van Samen Digitaal Veilig, een initiatief van branche- en beroepsorganisaties in samenwerking met MKB-Nederland en met steun van ministeries van Justitie en Veiligheid en Economische Zaken. Als partner van Samen Digitaal Veilig zetten we ons als Museumvereniging in voor een digitaal veilige en weerbare sector.

Met Samen Digitaal Veilig kan je als museum kosteloos de eerste stappen zetten om digitaal veiliger te worden door middel van een startpakket. Hierin krijg je acht trainingsvideo’s voor medewerkers, veiligheidsvragenlijsten en een leverancierscheck. Het resultaat wordt gepresenteerd op een overzichtelijk veiligheidsdashboard. Daardoor heb je als museum direct een goed beeld van hoe digitaal veilig je bent. Hierbij is er ook een vrijblijvende optie om te upgraden naar een NIS2 abonnement om een aantoonbaar cybersercurityniveau te halen.

Bij het digitaliseren en registreren van collecties is het toevoegen van termen essentieel – of het nu gaat om objectsoorten, materialen of makers. Maar welke termen kies je? En waar vind je ze? Een nieuwe factsheet van Erfgoedhuis Zuid-Holland wijst je de weg bij het gebruik van terminologiebronnen.

Uit een onderzoek van DEN in 2023 bleek dat 3 op de 10 culturele organisaties de afgelopen 3 jaar te maken hebben gehad met een cyberincident. De CyberVeilig Check voor culturele instellingen helpt je door middel van een actielijst met begrijpelijke instructies om -vandaag nog- je basisbeveiliging op orde te brengen. Dus, ga vandaag nog aan de slag en kijk snel waar de basisbeveiliging van jouw museum beter kan.

Frans Hals Museum en Teylers Museum werken samen aan een Online Museumplatform. Dit platform stelt musea in staat een website te creëren en te onderhouden, en is ontstaan vanuit het besef dat museum websites vrijwel dezelfde functionaliteiten hebben en dezelfde interactiepatronen kennen.

Verdwaald geraakt in het financieringsmoeras? Je bent niet de enige die tegen moeilijkheden aanloopt in de zoektocht naar een geschikte financiering. De Museum Financieringswijzer helpt je bij het vinden van relevante subsidies en leningen voor jouw museum. Op basis van jouw ambitie, locatie en situatie vind je een overzicht van actuele en aankomende financieringsmogelijkheden op het gebied van digitalisering en duurzaamheid.

De cultuursector is in ontwikkeling, namelijk in digitale ontwikkeling. Als bestuurder of manager van een culturele organisatie word je continu uitgedaagd om digitale transformatie hoog op de agenda te zetten. Waar staat jouw museum in dit proces? En welke concrete stappen kun je nemen? Doe de Digitale Transformatie Scan om het uit te vinden.

Als je werken van anderen wilt delen, heb je te maken met auteursrechten. Bijvoorbeeld bij het ontsluiten van (digitale) collecties. Weet jij met welke rechten je te maken hebt?

De werkgroep Digitale Transformatie van NEMO heeft een nieuw rapport gepubliceerd. Ontdek hoe musea online en offline publieksmeting kunnen integreren om betekenisvolle bezoekerservaringen te creëren met onze nieuwste publicatie.

De publicatie behandelt drie hoofddoelen:

1. Het verdiepen van het begrip van de behoeften, motivaties, besluitvormingsprocessen en verwachtingen van digitaal publiek.
2. Het presenteren van een systematische aanpak voor het meten van zowel digitaal als fysiek publiek, zodat musea zinvolle onderzoekspraktijken en strategieën kunnen ontwikkelen.
3. Het bieden van gedetailleerde methodologieën uit 8 goede praktijkvoorbeelden uit heel Europa, waarin wordt getoond hoe musea met succes gezamenlijke metingen van digitaal en fysiek publiek uitvoeren.

Op pagina 44 vind je een praktische roadmap die musea van alle formaten begeleidt bij het integreren van Digital Audience Measurement (DAM) in hun werkwijze.

De netwerkgroep Green IT van het Netwerk Digitaal Erfgoed heeft een gids samengesteld met tips om de CO2-impact van digitale data en IT te verminderen. Deze gids, getiteld ‘Groen doen met digitale data’, ondersteunt erfgoedorganisaties bij het verduurzamen van hun IT en infrastructuur en moedigt hen aan om samen te werken aan een groenere toekomst.

In een steeds digitalere wereld is het van essentieel belang dat iedereen toegang heeft tot informatie en diensten. Ook in de culturele sector. De Europese Unie en Nederland vinden dit ook. Vanaf juni 2025 gaat de European Accesibiltiy Act in. Hiervoor worden o.a. websites met ticketshops (dus ook die van culturele instellingen) verplicht om te voldoen aan toegankelijkheidseisen. Tijd om aan de slag te gaan!

Waarom is het gebruik van publieksdata belangrijk? En hoe ontwikkel je een beleid rondom publieksdata? Deze twee vragen staan centraal in het Stappenplan: publieksdata in de cultuursector van DEN. Stap voor stap doe je nieuwe inzichten op om jouw publiek te vinden, boeien en binden.

Het aantal generatieve AI-tools is sinds de introductie van ChatGPT 3.5 in oktober ’23 geëxplodeerd. Wat is er eigenlijk allemaal mogelijk met deze tools? En hoe bepaal je als cultuurprofessional welke tools voor jou relevant zijn? DEN helpt je bij het selecteren en toepassen van de meest gebruikte generatieve AI-tools.

Op 21 november is Erwin Folmer benoemd als lector Applied Data Science & AI aan de HAN University of Applied Sciences. Zijn vakgebied draait om het slim toepassen van data en kunstmatige intelligentie – en dat biedt ook kansen voor erfgoed.

NEMO heeft drie aanbevelingen gepubliceerd over de ontwikkeling van AI in de museumsector. De aanbevelingen werden besproken en gepresenteerd aan beleidsmakers tijdens een internationale conferentie in Brussel op 20 maart.

Met de goedkeuring van de AI-wet op 13 maart 2024 heeft het Europees Parlement ’s werelds eerste alomvattende regeling voor AI aangenomen. Drie jaar nadat de Europese Commissie in 2021 haar eerste voorstel presenteerde, treedt de wet later dit voorjaar in werking.

Met alle berichtgeving in de media kan het je niet zijn ontgaan dat er (internationaal) momenteel veel te doen is over AI en auteursrechten. Maar hoe zit de vork nu precies in de steel? DEN geeft je antwoorden en tips.

Wil je je collectie online delen met een breed publiek? De digitaal-erfgoed-coaches van de provinciale erfgoedhuizen helpen het hele erfgoedveld vooruit – van historische verenigingen tot musea en archieven. Ze adviseren over collectie-informatiesystemen, auteursrechten, online zichtbaarheid en meer, via persoonlijk advies en cursussen.

In onze kennisbank houden we een overzicht bij van alle belangrijke wet- en regelgeving voor musea op het gebied van digitalisering.

Cultuurshift is een inspirerende podcast vanuit DEN voor cultuurprofessionals over digitale transformatie. Want elke dag is een nieuwe kans voor verandering.

Welke mogelijkheden biedt digitalisering aan erfgoedinstellingen zoals musea? Hoe doe je dat, een schilderij of object digitaliseren? Behoudt het dan wel zijn waarde? Wat betekent het voor de beleving ervan?

De cultureel erfgoedsector staat voor een grote digitaliseringsopgave. Technische mogelijkheden bieden zowel kansen als bedreigingen en roepen een hoop vragen op. In dit focusprogramma duik je dieper in de vele facetten van digitalisering in de culturele erfgoedsector. Je ontdekt de kansen en uitdagingen die deze technologie met zich meebrengt en krijgt antwoord op al je vragen. Zodat jij als professional met deze uitdaging aan de slag kunt.

t/m februari 2025.

Erfgoed van alle kanten digitaal bekijken? In dit webinar op 28 januari laat Modemuze zien hoe 360-gradenfotografie erfgoed tot leven brengt. Haar project Unlocking Fashion Heritage, gericht op mode-erfgoed, heeft een praktische workflow opgeleverd die andere erfgoedinstellingen direct kunnen gebruiken.

Hoe houd je vast aan goede voornemens op het gebied van duurzame innovatie en technologie? En waar kun je morgen mee beginnen? Daar wisselen we kennis over uit tijdens deze DigitALLks op 30 januari.

Ben jij een cultuurprofessional die nieuwsgierig is naar de mogelijkheden van AI? Wil je leren hoe je deze technologie kunt inzetten in jouw werkzaamheden? In dit programma van DEN, bestaande uit e-learning en een workshop op locatie, leer je hoe je kunstmatige intelligentie op een waardevolle en verantwoorde manier kunt inzetten om je werk te verrijken.

Op 26 en 27 maart vindt de Digital Exhibitions Summit plaats, georganiseerd door MuseumNext waarbij het podium wordt gegeven aan wereldwijde inspirerende voorbeelden.