We zetten op een overzicht van relevante wet- en regelgeving voor musea over digitalisering op een rijtje. Van auteursrecht en Convenant Muziekwerken, tot de NIS2 en de AI-Act. Deze pagina ondersteunt jouw museum in het streven naar een duurzame toekomst.
Auteursrecht (en eigendomsrecht)
Vrijwel elk werk dat een beeldend kunstenaar, fotograaf, architect, illustrator of ontwerper maakt, wordt beschermd door het auteursrecht. Op grond van dit recht kan de maker bepalen wat er met zijn werk gebeurt. De Auteurswet geeft hem daarvoor een aantal bevoegdheden. De maker beslist of een afbeelding van zijn werk in een publicatie kan worden opgenomen of op televisie of internet wordt vertoond. De maker mag zelf bepalen tegen welke voorwaarden hij toestemming verleent om zijn werk openbaar te maken of te verveelvoudigen. Bij het verlenen van toestemming mag hij een vergoeding vragen. Musea kunnen als gebruiker een museumovereenkomst afsluiten bij Pictoright. Deze overeenkomst ziet op werk van bij Pictoright aangesloten kunstenaars en biedt mogelijkheid tot online tonen van dat deel van de collectie en tot ‘marginaal’ gebruik in nieuwsbrieven, op uitnodigingen en eigen tentoonstellingsmaterialen.
Citaatrecht
Het citaatrecht is binnen het auteursrecht een van de diverse uitzonderingen op het verbod om iets openbaar te maken of te kopiëren zonder toestemming van de maker. Het heeft betrekking op het gebruikmaken van citaten uit een auteursrechtelijk beschermd werk.
Convenant Muziekwerken
Het Convenant Muziekwerken richt zich specifiek op muziekwerken en heeft als doel om erfgoedinstellingen in staat te stellen hun waardevolle collecties met het publiek te delen, zonder afbreuk te doen aan de rechten van rechthebbenden.
Convenant Audiovisuele Werken
Erfgoedinstellingen die het convenant ondertekend hebben mogen cinematografische werken en omroepmateriaal met buitenproducent die niet langer in de handel zijn beschikbaar stellen op hun erfgoedwebsites.
Verklaring van Berlijn
De Verklaring van Berlijn werd door de Europese ministers voor de digitale overheid ondertekend tijdens een digitale vergadering en is tot stand gekomen onder Duits voorzitterschap. Doel ervan is het vertrouwen van burgers in de digitale transformatie te vergroten. De overheid heeft daarin een belangrijke voorbeeldfunctie.
AVG
Deze Europese wet regelt de bescherming van persoonsgegevens. Musea moeten ervoor zorgen dat de gegevens die ze verzamelen en opslaan bij digitaliseringsprojecten, zoals informatie over bezoekers of personeel, voldoen aan de AVG. Dit omvat het veilig opslaan van gegevens, het informeren van mensen over hoe hun gegevens worden gebruikt, en het verkrijgen van toestemming indien nodig.
Web Content Accessibility Guidelines (WCAG)
Internationaal erkende richtlijn voor digitale toegankelijkheid. Hoewel er (nog) geen specifieke wet is, is digitale toegankelijkheid steeds belangrijker geworden. Musea worden aangemoedigd om hun online collecties en informatie toegankelijk te maken voor mensen met verschillende soorten beperkingen, zoals visuele, auditieve of motorische beperkingen. Dit kan bijvoorbeeld betekenen dat websites goed werken met screenreaders, dat er alternatieve tekst is voor afbeeldingen, en dat er voldoende contrast is tussen tekst en achtergrond.
European Accessibility Act
Vanaf 28 juni 2025 moet het Nederlandse bedrijfsleven voldoen aan de European Accessibility Act (EAA), dit zijn Europese toegankelijkheidsrichtlijn voor producten en diensten. De richtlijn die digitale toegankelijkheid ook voor bedrijven verplicht maakt en veel impact heeft op zowel ondernemingen, als fabrikanten, leveranciers en producenten van (digitale) producten en diensten.
Archiefwet
De Archiefwet regelt het beheer van archieven, inclusief digitale archieven. Musea moeten ervoor zorgen dat hun digitale collecties goed gedocumenteerd en beheerd worden volgens de richtlijnen van de Archiefwet. De Archiefwet 1995 geldt voor alle organen van de Nederlandse overheid.
NIS2
Vanuit Europa komt een nieuwe richtlijn: NIS2. Die gaat in op 17 oktober 2024. Een flink aantal bedrijven (essentiële en belangrijke NIS2 bedrijven, omzet > 10 miljoen of meer > 50 medewerkers) zullen verplicht maatregelen moeten gaan nemen op het vlak van cybersecurity.
AI-Act
In mei 2024 stemde de Raad van de Europese Unie unaniem in met de AI-act. Dit betekent dat ’s werelds eerste AI-wet (gefaseerd) in werking zal treden. De AI-act moet ervoor gaan zorgen dat AI-systemen die op de EU-markt worden gebruikt, veilig zijn en de rechten en waarden van de EU respecteren, of die nou wel of niet in de Europese Unie zijn ontwikkeld. EU-burgers zijn hiermee beter beschermd tegen de risico’s die AI-systemen met zich mee kunnen brengen, bijvoorbeeld tegen discriminerende systemen, of falende apparatuur.
