Achter de Museumcijfers: Vrijwilligers

Met de publicatie van de Museumcijfers presenteert de Museumvereniging ieder jaar inzichten over het Nederlandse museumlandschap. Aan de hand van data van 475 leden van de Museumvereniging worden vragen beantwoord over de toekomstbestendigheid van de sector. In deze reeks zetten we de resultaten uit het onderzoek in een context door stemmen uit de praktijk aan het woord te laten en jou, de lezer, concrete handvatten te bieden om mee aan de slag te gaan. Deze keer reflecteren we op het thema hoofdstuk: vrijwilligers.

In de museumsector voeren vrijwilligers een substantieel deel van het werk uit. Er waren in 2023 in totaal 26.000 vrijwilligers actief bij de Nederlandse musea, blijkt uit de publicatie van Museumcijfers 2023. De museumvrijwilligers vervullen een  waardevolle en onmisbare rol in de museumsector. Uit de cijfers blijkt dat het vele werk dat de vrijwilligers in 2023 verrichtten de musea naar schatting tussen de € 66 en € 123 miljoen had gekost als het was uitgevoerd door betaalde krachten. Zonder de inzet van vrijwilligers kunnen veel musea niet bestaan in hun huidige vorm.

We gaan in gesprek met museumvrijwilliger Antonie van Dam (68), werkzaam op de tram bij het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem. “Ik werk gemiddeld twee diensten per week bij de Tramdienst. Vrijwilligers zijn daar betrokken in veel verschillende functies; als trambestuurder en als conducteur, maar ook in de techniek waar ze werken aan het onderhoud van de tramstellen. Ook in de tramremise werk ik graag, dan vertel ik bezoekers achtergrondinformatie over de trams die daar staan en de (foto)tentoonstelling die daar te zien is.”

De helft van het werk 

Het verschilt per provincie wat het gemiddelde aandeel vrijwilligers is per museum, van 30% in Zuid-Holland tot 61% in Zeeland. In zeven van de twaalf provincies laat het gemiddelde museum minstens de helft van het werk door vrijwilligers uitvoeren. Ook in Gelderland, waar het Nederlands Openluchtmuseum is gevestigd, wordt circa 50% van het aantal fte’s door vrijwilligers uitgevoerd. Geschiedenismusea zijn duidelijk koploper in de inzet van vrijwilligers. Antonie: Ons team bij de tramdienst bestaat al uit ongeveer 140 vrijwilligers, verdeeld over diverse functies.”

Iedere dag anders

Antonie werd via via gewezen op de mogelijkheid om als vrijwilliger bij het Openluchtmuseum te gaan werken. “Toen ik hoorde dat er bij het Openluchtmuseum vrijwilligers werden gevraagd heb ik mij gelijk aangemeld. Ik heb toen een training gevolgd en daaruit bleek dat tramconducteur het best bij mij past. Ik vind het leuk om met mensen in gesprek te gaan en ben graag nog actief betrokken in de samenleving.” Ze geeft aan dat ze blij wordt wanneer ze ’s ochtends het museumpark inloopt: “Mijn werk is uniek. Het museum ligt midden in de natuur, je ziet gelijk de tram rijden wanneer je het park in loopt. Iedere dag is weer anders. Je hebt als tramconducteur veel aanspraak en je hoort veel bijzondere verhalen van mensen die in hun jeugd bijvoorbeeld één van onze historische trams nog in hun stad hebben zien rijden.”

Één familie

Gemiddeld is Antonie twee dagen per week aan het werk in Openluchtmuseum. Naast het plezier dat ze heeft in haar werkzaamheden, speelt de sociale component ook een grote rol. “Het leuke aan het vrijwilligersteam bij de tramdienst is dat we samen echt één familie zijn. In het team zijn in de tijd dat ik hier werk ook steeds meer vrouwen komen werken. Van de 140 vrijwilligers bij de Tramdienst zijn er 24 vrouw. De meeste mensen zijn – net als ik – gepensioneerd, maar er zijn ook jongere mensen bij die het naast hun baan doen. Dat maakt het nóg leuker. Dan hoor je ook andere verhalen en ervaringen.” Aan stoppen moet Antonie voorlopig nog niet denken. “Tot je tachtigste mag je hier als vrijwilliger blijven werken. En ik wil dat graag zo lang mogelijk blijven doen. Daar word ik blij van. Ik kan het iedereen aanraden, zo leuk is het.”

Benieuwd naar de verhalen van andere vrijwilligers? Bekijk de video’s hieronder: