Achter de Museumcijfers: Onderwijs

Met de publicatie van de Museumcijfers presenteert de Museumvereniging ieder jaar inzichten over het Nederlandse museumlandschap. Aan de hand van data van 475 leden van de Museumvereniging worden vragen beantwoord over de toekomstbestendigheid van de sector. In deze reeks zetten we de resultaten uit het onderzoek in een context door stemmen uit de praktijk aan het woord te laten en jou, de lezer, concrete handvatten te bieden om mee aan de slag te gaan. Deze keer reflecteren we op het onderwerp: onderwijs.

Het aantal schoolbezoeken aan musea is sinds de coronapandemie fors gedaald. Waar in 2019 nog 91 bezoeken per 100 leerlingen werden geteld, is dat aantal in 2023 gedaald naar 66 bezoeken, blijkt uit de publicatie van Museumcijfers 2023. Een alarmerende ontwikkeling, stelt Jillis Slingerland, die zich als cultuurcoördinator op MBO College West in Amsterdam inzet om leerlingen vaker naar het museum te krijgen. “Kunst en cultuur verrijken niet alleen ons onderwijs, maar ons hele leven.”

Dat de focus op cultuuronderwijs de afgelopen jaren lijkt te zijn afgezwakt, is door de klap van de coronapandemie wellicht niet verrassend. Toch denkt Jillis dat enkel wijzen naar de pandemie te makkelijk is. “Je ziet dat instellingen geneigd zijn eerst de basis op orde te krijgen.” Maar volgens hem is dit precies waar het probleem ligt. “Het idee dat cultuur een luxe is, iets wat pas komt ná de basis, moeten we loslaten. Cultuur is het fundament van goed onderwijs, en geen extraatje.”

Mentale welzijn 

Een betere samenwerking tussen de cultuursector en het onderwijs is volgens Jillis dan ook essentieel. “Als je cultuur en onderwijs met elkaar verbindt, wordt leren weer leuk en inspirerend. Bovendien kan cultuur bijdragen aan het mentale welzijn van leerlingen, iets dat de laatste tijd snel achteruit gaat.” Dat kunst de gezondheid bevordert, wordt onderschreven door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). “Door op een andere manier te leren binnen een bredere en inspirerende context”, vervolgt Jillis, “voelen studenten meer binding met de lesstof en met elkaar. Daarmee voorkom je mogelijk dat iemand uitvalt of zelfs vroegtijdig stopt met een studie.”

Taalles in het Wereldmuseum

Hij pleit ervoor dat de cultuursector een educatieve opdracht op zich neemt. “Musea en andere culturele instellingen hebben de verantwoordelijkheid om actief bij te dragen aan de vorming van jongeren. En dat gebeurt al op sommige plekken, maar het kan en moet veel breder worden ingezet.” De verantwoordelijkheid om verder te kijken dan de vier muren van het leslokaal legt Jillis ook bij het onderwijs zelf. “Waarom zou je een taalles niet in het Wereldmuseum geven? Of een rekenles in het Stedelijk Museum? Zo geef je onderwijs in een veel bredere context, en dat maakt het leren zoveel leuker en betekenisvoller.”

Cultuurkloof

De Museumcijfers 2023 wijzen uit dat het aantal museumbezoeken in het voorgezet onderwijs sterker is teruggelopen dan in het basisonderwijs. Deze daling – ten opzichte van 2019 bezoeken middelbare scholen de musea 33% minder vaak – wijt Jillis niet alleen aan de coronapandemie. Ook de ontbrekende continuïteit in het lesprogramma vormt volgens hem een stoorzender. “Er ontstaat een gat zodra leerlingen vanaf hun veertiende een profiel kiezen. In sommige gevallen krijgen ze na hun keuze helemaal geen cultuuronderwijs meer.” Dit leidt ertoe dat leerlingen vanaf een bepaalde leeftijd nauwelijks nog in contact komen met culturele instellingen. Hiermee ontstaat volgens hem een cultuurkloof. “Dan heb je een student die drie jaar lang geen musea of theaters meer heeft bezocht. En dan vragen wij ze op het mbo om mee naar het museum te gaan. Natuurlijk zeggen ze dan nee.” Zijn visie is helder: om de kloof te dichten moet cultuuronderwijs een standaard onderdeel van het curriculum worden en moet de lijn van cultuurbezoek worden doorgetrokken van het basisonderwijs tot aan het mbo. Als cultuurcoördinator in het mbo houdt Jillis zich iedere dag bezig met het integreren van cultuur in het lespakket. “Sinds februari van dit jaar heeft ieder college in Amsterdam een cultuurcoördinator. We willen cultuurbezoeken een vast onderdeel van het onderwijs maken, net zoals vakken als Nederlands en rekenen. Het idee is dat studenten punten behalen door culturele ervaringen op te doen, en dat dit wordt vastgelegd in hun portfolio.”

Kramp

In de ogen van Jillis dragen zowel het onderwijs als de musea een gezamenlijke verantwoordelijkheid om het cultuuronderwijs naar het gewenste niveau te tillen. Hiervoor moeten beide partijen echter wel uit een kramp komen. “Wat er nu vaak gebeurt, is dat we na een paar jaar zeggen: het werkt niet, laten we stoppen. Maar cultuuronderwijs vraagt om een lange adem.” Voor deze langetermijnvisie is er vertrouwen nodig tussen het onderwijs en de musea. “Je moet studenten meerdere jaren achter elkaar in contact brengen met cultuur om echt effect te zien. Het gaat er niet alleen om dat studenten weten waar musea zijn, maar dat ze zich welkom voelen en echt deel uitmaken van de culturele wereld. Als we dat doen, kunnen we de komende generaties echt iets bijzonders bieden.”