Werkgroep Duurzaamheid & Musea

Over ACTIE als Cultuur

We weten het al langer dan vandaag: klimaatverandering ontwricht op steeds meer manieren onze samenleving en dat heeft grote gevolgen voor mens, dier en natuur. We weten ook wat de oorzaak is: we stoten veel te veel broeikasgassen (zoals CO₂) uit. Om verdere ontwrichting van onze samenleving zoveel mogelijk te beperken, is in 2015 is het Klimaatakkoord van Parijs gesloten. Dit verplicht  landen actie te ondernemen om mondiale ruim onder twee graden te houden. Ook Nederland heeft dit akkoord ondertekend. Via de Klimaatwet voeren (mede)overheden het Nederlandse Klimaatakkoord uit om de doelstellingen van CO₂ reductie te halen.

Om de doelstellingen te halen moet de hele samenleving meebewegen. Toch doen we er te weinig aan. Het is gebleken dat alleen feitelijke kennis niet genoeg is om ons in beweging te brengen en ons gedrag fundamenteel aan te passen. We komen pas in beweging als we worden geraakt. Om de urgentie door te laten dringen, is een hoop creativiteit en verbeelding nodig. Kunst en cultuur heeft dat in huis. De culturele en creatieve sector kan de klimaatcrisis meer inzichtelijk en voelbaar maken voor het publiek en daarmee een sleutelrol pakken in de mentaliteits- en gedragsverandering. Musea zijn nauw verbonden met de maatschappij en voelen de urgentie en verantwoordelijkheid om bewustwording te creëren voor verduurzaming Daarom werd in 2023 mede door de Museumvereniging het kennisplatform ACTIE als Cultuur van de culturele sector opgezet.

ACTIE bestaat uit 5 pijlers: verduurzamen van Accommodaties en omgeving, Communicatie en bewustwording van het publiek, Transport en reisbewegingen, Interne bedrijfsvoering en Externe partners en sponsoring. Vanuit de vijf ACTIE pijlers werd door de initiatiefnemers gezamenlijk beleid geformuleerd en gedeelde doelen gesteld. Door de krachten te bundelen kunnen we de noodzakelijke stappen zetten om duurzaamheid een onlosmakelijk onderdeel te maken van ons doen en denken.

ACTIE werd gelanceerd vlak voor het advies Cultuur+Natuurlijk uitkwam van de Raad voor Cultuur in juni 2023. De Raad adviseerde onder andere om kennis over verduurzaming toegankelijk, gemakkelijk en centraal vindbaar te maken. Met het delen van kennis en best practices (want die zijn er zeker) hebben we dus toen gelijk een start gemaakt via het kennisplatform. ACTIE biedt hiermee makers, creatieve ondernemers en culturele instellingen niet alleen een essentieel perspectief voor de noodzakelijke mentaliteitsverandering van het publiek, maar ook handvaten om zelf direct aan de slag te kunnen met het verkleinen van de ecologische voetafdruk en vergroten van de handafdruk.

Het platform dient als een centraal punt voor kennisuitwisseling in de sector, zodat niemand het wiel opnieuw hoeft uit te vinden. Door te laten zien wat kan, kunnen echte resultaten behaald worden. Verduurzaming is een opdracht voor iedereen. Om de gevolgen van klimaatverandering zoveel mogelijk te beperken, moet iedereen zich inzetten en de eigen talenten zo goed mogelijk benutten. Juist door samen te werken, best practices en informatie te delen, kunnen we grote stappen vooruitzetten en het proces versnellen.

Over de werkgroep

Als onderdeel van het programma kennisdeling ging de werkgroep Duurzaamheid & Musea van start in december 2023. Met ACTIE als Cultuur als uitgangspunt buigen de leden van de werkgroep zich over de doorvertaling van de pijlers van ACTIE naar het museale veld. De werkgroep wordt aangevuld met een reflectiegroep bestaande uit kleine (vrijwilligers)musea uit verschillende provincies. Daarnaast is er ook een klankbordgroep aangehaakt die bestaat uit partnerorganisaties aan wie ideeën worden getoetst. Ook hier kijken we hoe we kunnen samenwerken ende krachten kunnen bundelen.

Samenwerken is hét sleutelwoord van de werkgroep: zowel binnen als buiten de museumsector, en binnen en buiten de grenzen van Nederland. Waar ligt de behoefte op het vlak van duurzaamheid bij musea, en hoe kunnen we samen met het sector bestaande projecten en innovaties toepasbaar en toegankelijk maken? Terwijl we ook rekening houden met de diversiteit aan musea in de achterban? We zijn ons in de uitwerking van de opdracht bewust van het enorme diverse museumlandschap. Verduurzamen vraagt daarom om maatwerk maar wel met een gemeenschappelijke basis.

De werkgroep werkt aan een advies voor de Museumvereniging met daarin de bevindingen uit het veld, stappen die gezet moeten worden en met wie. In dit advies komen drie hoofdonderwerpen te staan:

• Het opzetten van ‘keukentafelgesprekken’ met zowel duurzaamheidscoaches voor advies op maat, maar ook binnen de sector ten behoeve van kennisdeling. Gebrek aan kennis kan ertoe leiden dat duurzame keuzes worden uitgesteld. In de culturele sector is er veel positiviteit en willen mensen van elkaar leren. Het faciliteren van deze verbinding is dan ook cruciaal.
• Het inrichten van een startpagina binnen de kennisbank op de Museumvereniging website met verwijzingen naar bestaande handleidingen en toolkits. Hierbij kijken we kritisch naar de inhoud en of het daadwerkelijk toegevoegde waarde is voor musea. Het doel van de werkgroep is dus niet om het wiel opnieuw uit te vinden door zelf routekaarten te ontwikkelen. We willen juist handvaten bieden door de kennis en initiatieven te verzamelen die relevant zijn in Nederland. Zo kunnen álle musea in ons land laagdrempelig aan de slag  en duurzaamheid een permanent onderdeel maken van het beleid van het museum.
• Duurzaamheidsambities blijven vaak steken op het gebrek aan geld. De geldpotjes zijn er wel (check de Museum Financieringswijzer), maar vaak genoeg onvoldoende toegankelijk om aan te vragen. Daarom richt de werkgroep zich ook tot de politiek en geldschieters om erkeninning te vergroten voor de rol die musea spelen om de schadelijke effecten van klimaatverandering te beperken.

Meepraten? Graag! Laat ons jouw ideeën, knelpunten, successen en zorgen weten over duurzaamheid & klimaat binnen jouw museum door contact op te nemen met de secretaris van de werkgroep Aylin Beijersbergen via abeijersbergen@museumvereniging.nl. 

Werkgroepleden

• Rutger Hamelynck, Zakelijk directeur NEMO Amsterdam, voorzitter
• Aylin Beijersbergen, Medewerker Strategie & Beleid Museumvereniging, secretaris
• Lisa Klompe, Projectleider Tentoonstellingen en Duurzaamheidscoördinator Fries Museum & Keramiekmuseum Princessehof Leeuwarden     
• Brique Sibbing, Coördinator Duurzaamheid Rijksmuseum Amsterdam             
• Dorian Duijker, Projectleider Bedrijfsvoering en voorzitter Green Team Het Scheepvaartmuseum Amsterdam   
• Fabiola Bierhoff, Manager Tentoonstellingen Groninger Museum
• Mickael van Wordragen, Hoofd Bedrijfsvoering Nationaal Gevangenismuseum Veenhuizen

Werkgroepen 

In het nieuwe meerjarenbeleidsplan van de Museumvereniging zijn 5 speerpunten geformuleerd. De werkgroepen werken aan een concrete opdracht die bijdraagt aan – één van – die speerpunten. De werkgroepleden zijn ambassadeurs en voorlopers. Zij proberen de rest van de sector in hun kielzog mee te nemen. De werkgroepen leveren een concreet product op. Dit kan bijvoorbeeld een advies zijn, een actieplan of een lobbyopdracht. De werkgroep leidt tot oplossingen én een plan van aanpak over hoe daar te komen.